Herpes (koortslip)

Herpes is een verzamelnaam voor enkele huidaandoeningen die door het herpes simplex virus worden veroorzaakt. Een bekende variant van herpes is een koortslip (koortsuitslag).

Het herpesvirus is een van de meest voorkomende virussen bij de mens. In Nederland is 50% tot 70% van de inwoners drager van het virus. Er zijn twee typen van het herpes simplex virus. Meestal veroorzaakt het type 1 de koortslip en type 2 de SOA herpes genitalis, een SOA. 

Het herpes simplex virus kan bij mensen met een verminderde afweer en bij pasgeborenen leiden tot een zeer ernstig ziektebeeld met uitbreiding van de infectie naar de hersenen.

Bij herpes aan de geslachtsdelen, spreken we van herpes genitalis. Dit is een seksueel overdraagbare aandoening (SOA), die meestal wordt veroorzaakt door het herpes simplex virus type 2.

Herpes kan ook op de ogen voorkomen. Hierbij zijn meestal het bindvlies en het hoornvlies aangetast. De klachten bij een infectie aan het oog kunnen bestaan uit een geïrriteerd, tranend oog, het slecht verdragen van daglicht en troebel zicht. Soms ontstaat er blijvende schade van het hoornvlies door de vorming van littekenweefsel. Bij herpes aan het oog, moet u direct naar een oogarts gaan.

Eerste (primaire) infectie

De eerste infectie met het herpes simplex virus verloopt meestal zonder klachten, zeker bij kinderen. Hoe ouder de patiënt, hoe erger de klachten zijn.

Terugkerende infectie

In een vroeg stadium van de primaire infectie dringt het herpes simplex virus het lichaam binnen. Het bijzondere van het virus is dat het vervolgens levenslang aanwezig blijft in het lichaam en niet te doden is met een behandeling. Onder omstandigheden waarbij de afweer wat verminderd is (zoals bij koorts, menstruatie of stress), of door veel zonlicht, kan het virus geactiveerd worden. Het virus kan zich dan weer naar de huid of het slijmvlies verplaatsen. Daar ontstaat dan opnieuw een ontsteking.

Een terugkerende herpesinfectie kenmerkt zich door kleine, pijnlijke en branderige blaasjes. Deze blaasjes drogen vervolgens in tot korstjes, die er na verloop van tijd spontaan afvallen. Bij patiënten met atopisch eczeem kan de herpes zich over grotere gebieden uitbreiden.

Oorzaak

Besmetting met het herpes simplex virus vindt voornamelijk plaats door direct contact met een drager van het virus, meestal via rechtstreeks huid- of slijmvliescontact (door zoenen, seksueel contact). Ook besmetting via gebruiksvoorwerpen of via de vingers is mogelijk.

Diagnose stellen

Meestal zijn de klachten heel duidelijk en kan de huisarts de diagnose stellen. Soms wordt met een wattenstaafje een kweek afgenomen van de huid of slijmvliezen ter bevestiging van de diagnose.
Bij patiënten met een verminderde weerstand kunnen de huidafwijkingen soms zo uitgebreid zijn dat de diagnose wat moeilijker te stellen is. Dan worden patiënten meestal verwezen naar de dermatoloog.

Behandelmogelijkheden bij een koortslip

Er bestaan geen behandelingen die het herpesvirus kunnen doden en daarmee de aandoening kunnen genezen. Wel zijn er geneesmiddelen die de vermeerdering van het virus kunnen remmen.

In principe is bij herpesinfecties geen behandeling nodig. In bepaalde gevallen, zoals bij mensen met een verminderde afweer en/of bij uitgebreide infecties wordt wel kortdurend behandeld met medicijnen. Bij een vaak terugkerende herpesinfectie kiest men voor een langduriger behandeling met tabletten. Dit kan enkele maanden of soms nog langer nodig zijn. Voor herpes aan de lippen kan een anti-virale crème gebruikt worden.

Voorkomen van zelfbesmetting

Om de kans op zelfbesmetting te voorkomen zijn de volgende adviezen belangrijk:

• Vermijd elke contact met de herpesplekken: kom dus nooit met vingers aan aangetaste plekken, ook niet bij het aanbrengen of verwijderen van cosmetica en gebruik geen lipstick. Vermijd ook contact tussen washandje of handdoek en de herpes.
• Gebruik een wattenstaafje bij het aanbrengen van een crème/zalf over de herpesinfectie.
• Was na contact met herpes onmiddellijk uw handen.

Voorkomen van besmetting naar anderen

• Houd alles waarmee de lippen in contact komen, zoals toiletartikelen en servies, strikt voor eigen gebruik.
• Voorkom rechtstreeks contact van de lippen met lippen of huid van anderen; dus niet zoenen.

Voorkom besmetting van een baby

U dient contact tussen mensen met een actieve herpesinfectie en de baby te vermijden. Voor baby’s kan herpes een gevaarlijk infectie van de hersenen veroorzaken.